Materiały psychoedukacyjne

Agresja występująca w miejscu pracy może być, w zależności od jej natężenia i źródeł, zagrożeniem dla zdrowia i życia pracowników, tym bardziej, że już nawet niewielkie, ale powtarzające się narażenie na akty agresji powoduje widoczne zakłócenia w funkcjonowaniu psychicznym, społecznym i zawodowym pracowników.

Komisja Europejska definiuje agresję w pracy w następujący sposób: agresja to "wszystkie te sytuacje, w których pracownik jest obrażany, zastraszany lub atakowany w okolicznościach związanych z pracą i stanowi to wprost lub pośrednio zagrożenie jego bezpieczeństwa, dobrego samopoczucia i zdrowia".

Biorąc pod uwagę źródła agresji, możemy klasyfikować ją w następujący sposób:

1. Agresja zewnątrzorganizacyjna:
   • agresja "przestępcza" - gdy sprawcą jest osoba spoza miejsca pracy, dokonująca na tym terenie przestępstwa, aktów sabotażu lub terroru;
   • agresja ze strony klientów - gdy sprawcą jest klient, petent, pacjent, więzień lub pasażer;
   • agresja wynikająca z pozazawodowych relacji pracowników – gdy partnerzy, rodzina, znajomi pracownika dokonują aktów agresji wobec niego samego lub innych osób na terenie firmy;
2. Agresja wewnątrzorganizacyjna:
   • agresja występująca w relacjach interpersonalnych – występująca między współpracownikami oraz w relacjach między pracownikiem a przełożonym,
   • agresja organizacyjna - występującą w firmach, w których pracownik z racji wykonywanych zadań zawodowych przebywa w zagrażających sytuacjach (komornicy, urzędnicy kontroli finansowej, itp.), bądź w firmach, w których panuje surowy klimat organizacyjny prowokujący do zachowań o charakterze przemocy psychicznej (np. duża konkurencja czy brutalne sposoby rozwiązywania problemów bez poszanowana ludzkiej godności).

Zdaniem wielu naukowców, badających zjawisko agresji w miejscu pracy, najczęstszymi formami zachowań agresywnych są:

1. manifestowanie wrogości, np.: mówienie podniesionym głosem, używanie wulgaryzmów, obraźliwe gesty lub komentarze, groźby, insynuacje, bojkotowanie towarzyskie, ostracyzm, ignorowanie obecności, rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji na temat ofiary, nadmierna i nieuzasadniona krytyka, niesprawiedliwe ocenianie pracy, niszczenie projektów;
2. celowe utrudnianie wykonywanej pracy (obstrukcjonizm), m.in. celowe spowalnianie pracy zespołu poprzez opuszczanie miejsca pracy, spóźnianie się na spotkania, gubienie dokumentów, mylenie się, brak przygotowania do pracy, celowe opóźnianie zadań, zatajanie ważnych informacji, sprzętów lub włączanie alarmów przeciwpożarowych;
3. jawna agresja – m. in. rzucanie przedmiotami, atak fizyczny, napastowanie seksualne, kradzież i niszczenie własności (np. niszczenie maszyn i sprzętu, zarysowanie samochodu, skasowanie ważnych plików lub zainstalowanie wirusa w komputerze).

Konsekwencje narażenia na agresję w pracy dotykają nie tylko poszkodowanych osób, ale i firmy.

Po agresywnym ataku, ofiary najczęściej skarżą się na wzmożone odczuwanie złości, irytacji, lęku, przygnębienia, zniechęcenia, bezradności, rezygnacji, apatii, może pojawiać się u nich również poczucie winy i zaniżone poczucie własnej wartości. Poszkodowani mogą mieć również liczne dolegliwości somatyczne: bóle głowy, nawracające migreny, bóle brzucha, nudności, bezsenność, zaburzenia snu, wzrost napięcia mięśniowego.

Stały niepokój i dyskomfort odczuwają także obserwatorzy agresywnych zajść.

Pod wpływem narażenia na agresję w miejscu pracy, rozkładowi ulega także życie społeczne i zawodowe - zmieniają się relacje ze współpracownikami, częściej pojawiają się konflikty interpersonalne, występuje silna chęć zmiany lub odejścia z pracy, zmniejsza się produktywność. Zmienia się również spostrzeganie i stosunek pracownika do kierownictwa - pojawia się brak zaufania do kadry kierowniczej spowodowany odczuwaniem małego poziomu bezpieczeństwa w pracy, co rzutuje na efektywność pracy, zaangażowanie w wykonywane zadania oraz przestrzeganie zasad etyki zawodowej.